بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از مهمترین راهکارهای انتخاب موضوع، علاقه‌مندی محقق به موضوع و پاسخگویی به نیاز جامعه در آن موضوع است.

راهکارهای کلی برای موضوع یابی

1.     انتخاب موضوعات قرآنی بر اساس موضوعات تفسیر موضوعی و جزئی کردن آنها و دسته‌بندی بر اساس روش منطقی و خود ساخته. (روش متداول)

·        برای انتخاب موضوع می‌توان از فهرست کتابهای تفسیری کمک گرفت.

2.     انتخاب موضوعات قرآنی و کار بر اساس ترتیب نزول

·        فواید این تحقیق: به دست آوردن سیره‌ی الهی در حل مشکلات جامعه‌ و نهادینه کردن ارزشهای دینی در جامعه

·        نکات تربیتی، تاریخی و روش شناسانه را پیرامون دیدگاه قرآن درباره یک موضوع به دست آورد.

·               آیات فضایل امیر مؤمنان علی علیه‌السلام در ترتیب تنزیلی

·               مثل: جریان شناسی نفاق در قرآن کریم بر اساس ترتیب نزول آیات قرآن کریم

·               مثل: جریان شناسی نهادینه کردن انفاق در جامعه مسلمانان بر اساس ترتیب نزول آیات

مثال: کسانی که آیات مربوط به انفاق را به روش تفسیر موضوعی در قرآن بررسی کرده‌اند، به عناوینی همچون اهمیت انفاق، انواع، موارد مصرف و موانع آن اشاره کرده‌اند، اما به این پرسش پاسخ نداده‌اند که چگونه و با طی چه مراحلی می‌توان رفتار افراد را در رابطه با انفاق تغییر داد و آن را به یک خصلت اخلاقی ثابت درآورد؟ همین پرسش درباره نماز، خداباوری، آخرت ترسی و سایر ارزش‌های دینی نیز مطرح است. با مطالعه روشمند قرآن به ترتیب نزول می‌توان به این پرسش‌ها پاسخ گفت و فرآیندی را ترسیم نمود که طی آن ارزشی مانند انفاق به رفتاری اجتماعی تبدیل می‌شود.

 به گزارش سوره بلد که در سال دوم بعثت نازل شده، برخی از نومسلمانان به راحتی حاضر نبودند در راه خدا انفاق کنند و وظایف مالی خود را به درستی انجام دهند، از این رو هنگامی که می‌خواستند چیزی در راه خدا بدهند، آن را با اکراه انجام داده و می‌گفتند: «مالی را که به سختی به دست آوردم تباه کردم»؛ (یَقُولُ أَهْلَکْتُ مالاً لُبَداً)(بلد/6). اما همین افراد در مدت چند سال و با پیروی از تعالیم قرآن به مرحله‌ای می‌رسند که به گزارش سوره حشر که در مدینه نازل شده، برای جلب رضای خدا همه اموال خود را در مکه رها نموده و به فرمان رسول خدا به مدینه هجرت می‌کنند؛ (لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُواْ مِن دِیَارِهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَ رِضْوَانًا وَ یَنصُرُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُوْلَئکَ هُمُ الصَّادِقُونَ)(حشر/8).

·        یکی از مبانی این روش به دست آوردن ترتیب نزول آیات است. . ترتیب سوره‎ها طبق روایت ابن عباس و تکمیل آن مطابق روایت جابر بن زید با تصحیح از روی نسخه‎های متعدد قابل اعتماد عبارت است از:

 سوره‎های مکی: علق، قلم، مزمل، مدثر، حمد، مسد، تکویر، اعلی، لیل، فجر، ضحی، انشراح، عصر، عادیات، کوثر، تکاثر، ماعون، کافرون، فیل، فلق، ناس، توحید، نجم، عبس، قدر، شمس، بروج، تین، قریش، قارعه، قیامت، همزه، مرسلات، ق، بلد، طارق، قمر، ص، اعراف، جن، یس، فرقان، فاطر، مریم، طه، واقعه، شعراء، نمل، قصص، اسراء، یونس، هود، یوسف، حجر، انعام، صافات، لقمان، سبأ، زمر، مؤمن (غافر)، فصلت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه، احقاف، ذاریات، غاشیه، کهف، نحل، نوح، ابراهیم، انبیاء، مؤمنون، سجده، طور، ملک، حاقه، معارج، نبأ، نازعات، انفطار، انشقاق، روم، عنکبوت، مطففین.

سوره‎های مدنی: بقره، انفال، آل‌عمران، احزاب، ممتحنه، نساء، زلزال، حدید، محمد، رعد، رحمان، دهر، طلاق، بینه، حشر، نصر، نور، حج، منافقون، مجادله، حجرات، تحریم، جمعه، تغابن، صف، فتح، مائده، توبه

3.     انتخاب موضوعات قرآنی و کار بر اساس ترتیب قرآن کنونی

·        مبنای این روش بر اساس توقیفی بودن ترتیب قرآن کنونی از زمان پیامبر است که بر اساس هدف تربیتی شکل گرفته است.

·        تحلیل و بررسی تناسب و ارتباط آیات و سوره در ربع اخیر جزء سی‌ام قرآن مجید

4.     بررسی موضوعات قرآنی به صورت تطبیقی

·        تطبیق بین نظرات مفسرین (چند عالم شیعه یا بین عالم شیعه و اهل سنت ): (علامه طباطبایی، آیة الله معرفت، ...): کتابهای آقای نجارزادگان

·        بررسی روایات تفسیری سوره آل عمران در مهمترین تفاسیر مأثورشیعه و اهل سنت

·        مقایسه گرایشهای انسان به خدا در قرآن و عهدین

·        تطبیق بر اساس تفاسیر مختلف (المیزان و المنار، مفاتیح الغیب و )

5.     دستیابی به شبهات روز و پاسخگویی به آنها (تطبیق شبهات قدیم و جدید)

·        سیره پیامبر اسلام (ص) در برخورد با منافقان در قرآن و حدیث

6.     بازخوانی شبهات روز و کار میان رشته‌ای

1)      تفسیری ـ تاریخی: مسائل زنان (وجه شباهت زنان صدر اسلام و عصر حاضر)

2)      تفسیری ـ کلامی: رجعت ـ بداء ـ عصمت ـ امامت . .....،

·        روش استدلالی قرآن کریم در اثبات صانع

·        بررسی تحلیلی اختلافات کلامی مفسران در تفسیر قرآن یا (تاثیر دیدگاههای کلامی مفسران در تفسیر قرآن)

3)      تفسیری ـ روایی

4)      تفسیری ـ عرفانی

5)      تفسیری ـ اخلاقی: تبعیض نژادی از منظر قرآن و سنت، بررسی تحلیلی (غفلت) از دیدگاه قرآن و حدیث

6)      تفسیری ـ زنان: بازخوانی مسأله ارث در مسلمانان و سایر ادیان و مذاهب  

7)      تفسیری ـ تربیتی: دعا و تربیت معنوی انسان در قرآن

8)      تفسیری ـ سیاسی: پژوهشی در شیوه‌ها و عملکردهای سیاسی – اجتماعی انبیاء در قرآن

9)      تفسیری ـ فقهی: آسیب‌شناسی تفسیر آیات فقهی در حوزه حقوق خانواده

10)تفسیری ـ فلسفی

11)تفسیری ـ ادبی

12)تفسیری ـ بلاغی

13)تفسیری – مهدوی

7.     استخراج استشهادات قرآنی ائمه علیهم السلام در هر یک از موضوعات بالا

·        استشهادات قرآنی پیامبر9 در کتب کافی، ...

·        استشهادات قرآنی امام علی7 در نهج البلاغه، ....

·        استشهادات قرآنی حضرت فاطمه سلام الله علیها در عرصه‌های مختلف زندگی

·        .....

8.     بازخوانی قصص قرآنی و پاسخ به شبهات روز (تطبیق بین قرآن و سایر کتب آسمانی)

1)      انبیای الهی (اولوالعزم ـ غیر اولوالعزم)

2)      غیر انبیاء (حضرت مریم، حضرت لقمان، آسیه، ... )

·        بازخوانی ماجرای بنی اسرائیل و تفاوت آن با سایر کتب آسمانی (تورات)

·        یهود در قرآن بازشناسی اندیشه و عمل بنی‌اسرائیل در زمان موسی(ع)

·        بررسی، تحلیل و مقایسه شیوه‌های تبلیغی حضرت نوح (ع) و حضرت رسول اکرم (ص)

9.     استخراج آموزه‌های هدایتی ـ تربیتی سوره‌های قرآن (برخی به صورت کلان پروژه انجام شده)

·        آموزه‌های تربیتی سوره ... و تطبیق آن با عصر حاضر

10.         مفهوم شناسی واژگان قرآنی و بررسی مترادفات و متضادهای آنها(بر اساس روش ایزوتسو)

·        بررسی مفهوم توکل در قرآن

·        وجود یا عدم ترادف در قرآن کریم

·        تجزیه و تحلیل علت تکرار الفاظ و مفاهیم قرآن کریم

11.        کشف پیوند قرآن با منابع رسیده از ائمه:

·        پیوند قرآن با صحیفه سجادیه

12.        بررسی موضوعات در چند قرن مشخص

·        پژوهشی در رحله‌های حدیثی در چهار قرن نخستین اسلام

·        مکتب حدیثی شیعه در کوفه از آغاز تا پایان قرن سوم هجری

·        پژوهشی در جایگاه و سیر مناقب‌نگاری اهل بیت (ع) (از آغاز تا پایان قرن پنجم)

·        بررسی و نقد رویکرد مفسران قرن ‎14 و ‎15 هجری به احادیث تفسیری

13.        بررسی مباحث علوم قرآنی به صورت مقایسه‌ای (نظر چند عالم، یا جریان شناسی)

·        بررسی و تحلیل جایگاه آیات مدنی در سور مکی و آیات مکی در سور مدنی

موضوعات قرآنی

·               پژوهشی پیرامون اشخاص در نهج‌البلاغه

·               تاثیر نقل و اثر بر مباحث توحیدی المیزان

·               عدالت اجتماعی از دیدگاه امام علی (ع)

·               اضطراب، ریشه و درمان آن در قرآن

·               روش شیخ طوسی در تدوین حدیث

·               آهنگ قرائت قرآن کریم از دیدگاه قرآن و سنت

·               نظریه اگناس گلدزیمر در زمینه وجود تعارض نصوص قرآن کریم

·               شمول پاره‌ای از وجوه اعجاز بر جمیع آیات قرآن کریم

·               مشیخه حسن به محبوب

·               روش های هدایتی قرآن کریم

·               فلاح و فوز در قرآن و حدیث

·               تفسیر اثری شیعه و تطور آن

·               کتاب محمدبن مسلم طائفی

·               بررسی خصوصیات رجالی کتاب اختیار معرفه الرجال

·               پژوهشی درباره تناسب آیات و سور

·               تسبیح در قرآن

·               بررسی سیر تدوین و تطور تفاسیر فقهی و رجال شناسی مولفین آنها

·               سیمای قرآن در اندیشه حضرت امام خمینی (قدس سره)

·               اسماء و صفات قرآن از نگاه قرآن و سنت

·               قلب سلیم در صحیفه سجادیه

·               مبانی و اندیشه‌های حدیثی و رجالی وحید بهبهانی (ره)

·               بررسی و نقد تطبیقی معیارهای جعل حدیث در دو کتاب (الموضوعات) و (اللالی المصنوع)

·               نقد و بررسی مبانی و روش فیض کاشانی(ره) در تفسیر قرآن کریم

·               بررسی و تحلیل روش تفسیر اجتماعی

·               بررسی و نقد روش تفسیری قرطبی در (الجامع لاحکام القرآن)

·               بررسی میراث قرآنی امام کاظم علیه‌السلام و تعامل آن با اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی زمانه

·               نقد و تحلیل تفسیر فرات کوفی

·               تحلیل انتقادی دیدگاههای خاورشناسان در مورد آثار تفسیری منسوب به ابن عباس

·               بررسی تحلیلی موضع‌گیری قرآن کریم با جریانهای غیر توحیدی عصر نزول

·               فهرست نگاری رجالی در شیعه

·               مقایسه آیات مکی و مدنی درباره نبوت

·               رابطه الفاظ قرآن کریم با تاویلات

·               تعریف و جایگاه عمل صالح در تعلیم و تربیت مدرس

·               رابطه دنیا و آخرت از دیدگاه امام خمینی (ره)

·               روشهای فقه الحدیثی شیخ طوسی (ره) در کتاب استبصار

·               تاثیر تداوم وحی در تثبیت قلب پیامبر اکرم (ص) و بررسی آیات قرآنی مربوط به آن

·               پژوهشی در اهداف و مقاصد سوره‌های قرآن کریم (المیمیات، ممسجات و حوامیم)

·               اصول و مبانی تفسیر علمی قرآن کریم و نقد و ارزیابی تفاسیر منتخب علمی عصر حاضر

·               تحقیق متن نسخه ناشناخته‌ای در اعراب قرآن کریم همراه با ترجمه آن به فارسی

·               بررسی و تحلیل مبانی و روش تفسیر موضوعی قرآن کریم

·               نقد و بررسی شیوه‌های ایرانیان در تحفیظ قرآن کریم در عصر حاضر

·               بحث پیرامون نظریات عمده فلسفی علامه طباطبائی (ره) (سه نظریه: حرکت در حرکت، اعتبارات وجود رابط)

·               مبانی و روشهای فقه‌الحدیثی علامه مجلسی در بحارالانوار

·               ترجمه و تفسیر سوره کهف از کشاف زمخشری همراه با شرح حال و شیوه تفسیری مولف

·               آثار یاد مرگ از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه

·               آشنایی با احوال و احادیث زنان راوی از پیامبر(ص) روایانی که با لقب یا کنیه معرفی شده‌اند

·               معاد جسمانی از دیدگاه قرآن و حدیث

·               داستان آدم (ع) در قرآن و تورات

·               آرامش و طمانینه در قرآن و حدیث

·               دیدگاههای تفسیری راغب در مفردات

·               مبانی و روشهای نقد متن حدیث از دیدگاه اندیشوران شیعه

·               احوال و احادیث زنان راوی پیامبر(ص) از حرف ذال تا یاء

·               بررسی و طبقه‌بندی نقدهای مربوط به ترجمه‌های قرآن کریم به زبان فارسی

·               تحلیل و بررسی دیدگاهها و مواضع در باب آیه تطهیر